Bunları Biliyormusunuz?

KÜLTÜR VE SANAT

Yöremizde kullanılan kelime ve sözcüklerle ilgili güzel bir çalışma

Kutlucam.net editörlerinden Şeref Özkan'ın yöremizde,geçmiş yıllar ve bir kısmıda günümüzde kullanılan kelime ve sözcüklerle ilgili çalışmasını, ilginizi çekeceği düşüncesiyle yayınlıyoruz.
A

Abad olmak : Zengin olmak
Acap : Acaba
Ağlaz : Sebaatsiz
Ağlı : Beyaz ve tonları
Ağrı : Bu taraftan,(Şu taraftan ağrı gel) yardımcı kelime olarak kullanılır.
Aha : İşte bu kişi yardımcı kelime olarak kullanılır.
Ahbun : Hayvan gübresi.
Alaca : Çit.
Alacabulaca : Karışık renkli
Ahdarac : Büyük boy yemek kepçesi, fırında pişen ekmekleri çevirmek için kullanılan bir tür kürek.
Ana : Anne
Anca : Birazdan
Anuh : Çorbalara atılan bir tür bitki,baharat türü
Anur : İnatçı,inat etmek
Ardıya : Erzak deposu,Kiler
Arustah : Tavan
Asbab : Çamaşır, elbise
Aşkana : Ev dışında mutfak eşyasının olduğu yere denir. Örnek tarla,piknik vb
Aşkanacı : Aşcı
Aşkanacıbaşı : Aşcıbaşı
Avara : İşi gücü olmayan, Boş gezen
Avıl : Ahırda dana kuzu gibi hayvanların kondugu bölme
Avuz : Yeni doğuran sütü içilen hayvanların ilk üç günkü sütüne denir.
Ayam : Hava
Ayakyolu : Tuvalet
Ayvan : Üzeri saclanmış harman
Azık : Yolluk, yiyecek

B

Bacı : Kız kardeş,abla
Bad : Çit, bahce tarla gibi yerleri korumak için etrafı dikenli ağaçlarla korumalık
Basuh : Zayıf kişi
Barabar : Birlikte
Bayahdan : Birez önce
Bayır : Kır
Bedire : Kova
Bennem : Bilmem
Beribezer : Üstün kör, güzel anlamında ve karşısındaki insanın yaptıgından memnun olmadıgını ifade etmekte kullanılır.
Beslek : Hizmetçi, besleme
Bıdık : Üzüm tanesi, benek, küçük noktacıklar
Bıldır : Geçen yıl, geçen sene
Bibi : Babanın kız kardeşi, abla
Biçik : Dana,buzağ
Bicındık : Birazcık
Birçalgap : Bir an çabuk
Bitge : Az, küçük parça
Biyil : Bu yıl
Boyunbağı : Atkı
Boz : Gri
Boylak : Boş gezen, tek başına, yapayalnız
Böğrülce : Taze fasülye
Buharı : Dumanın çıktıgı yer, baca
Buymak : Üşümek
Bük : Irmak kenarındaki ağaçlık yer
Büyükana : Babanne
Büvelek : Yazın kızgın sıcaklarda ortaya çıkan inek,camış,at,eşek,öküz gibi hayvanları ısırarak kanını emen bir tür sinek

C
Camış :Manda

Cehd : Çaba

Cıbıl : Fakir, çiplak, parasız

Cıbız : Fakir, çiplak, parasız

Cıcık : Güzel

Cılga : Dar yol, keçi yolu

Cıncık : Biraz ,küçük parça

Cıngır : Kavga, gürültü

Cil : Filiz, Tomucuk

Cırcıvık : Vıcık vıcık

Cıvık : Sulu, ciddi olmayan

Cibiliyetsiz: Sülalesi bozuk

Cins : Sülale

Cücük : Civciv

Cümbüş : Neşe, gırgır, şamata

Ç

Çağlık : Odalarda banyo yapmak için yapılan oda zemininden otuz santim derinliğinde gizli yer

Çal : Yaylada sığırları koymak için etrafı taşlarla çevrili olan yer,

Çalıcırpı : Odunların kesilmiş ince dalları

Çalmar : Yaylada sığırları koymak için etrafı taşlarla çevrili olan yer

Çara : Akıntı, (hayvanlarda doğum öncesi ve doğum sonrası olur)

Çatma : Kulibe,yayla evi

Çaparuz: Çapraz,aksi
Çece : Baba

Çiçik : Meme

Çıkı : Yük, eşya emanet eşya,emanet yük

Çırpı : Odunların kesilmiş ince dal parçaları

Çıtma : Çifte

Çiğit : Kuru fasülye, bamya, her hangi bir meyve çekirdeği

Çimmek : Yıkanmak, banyo yapmak

Çingen : çingene

Çipil : İnce dal parçası

Çit : Başörtü

Çort . Dikenlerle kaplı alan

Çorak : Bataklık

Çömez : Cüce

Çöp : Dal parçaları

D
Dam : Ahır

Damazlık : Yoğurt mayası, numune

Dastar : Büyük bez parçası

Davar : Koyun sürüsü

Dayama : Uzun boylu

Darı : Mısır

Davar : Koyun sürüsü

Deşmek : Önünü açmak

Deynek : Sopa

Dible : Lahanadan Yapılan bir tür yemek

Direme : Büyük çuval, Uzun boylu

Dirgen : Üç uclu samanlıktan ot almak için kullanılan ağaç ve demirden yapılan bir alet

Dividi : Tavuk ve benzeri hayvanların tüğü

Dolamak : Sarmak

Döl : Kuzu sürüsüne denir

Dönemeç . Bir yolun yön değiştirdiği yer, viraj

Döşek : Yatak

Düzenbaz : Hilekar

Düzenci . Hileci, Yalancı

Düğen : Özel taşlarla düz tahnın altına döşenerek harman ürünlerini ezmeye yarayan bir tür tarım aleti

Dulda : Siper yer

Duldalanmak : Sier yere saklanmak, Korunmak

Dumru : Ağaç

Duvak : Gelinlik

E
Ebem kuşağı : Gök kuşağı
Ecük : Az, biraz

Eğiş : Fırın malzemesi teknelerdeki hamur kalıntılarını kazımaya yarayan bir tür kazıma aleti

Ehmal : Tembel, yaptığı işte ağır davranan kişi

Eke . Büyük (kişi için)

Elemeşkere .Aşikara, açıktan

Elesefiye : Boşu boşuna

Emi : Amca

Emice : Amca

Enük : Kedi, köpek gibi hayvanların yavrusu

Essah : Gerçek

Eşkere : Aşikar, Acıkta

Elemeşkere : Aşikar, Acıkta

Evedi : Acele

Eveli . Eskiden

Evreti : Acele

F
Ferik : Tavuğun küçüğü

Fetir : Lavaş

Fırdönmek : Etrafını koşarak dönmek

Fıtı : İnce bulgur

Fırıç : Armutun kurusu

Fışkı : Dışkı

Fidelik : Sebze ve meyve tohumlarının çimlendirildiği özel yer

Firfirik : Topaç, Pervane

Fiske : Eskiden aydınlatma için kullanılan gaz yağ veya benzeri maddelerle yanan bir tür lamba

Fiskevurmak :Yavaşca vurmak

Fişfitlemek : Kışkırtmak, azmettirmek

Fol : Kümese konan tek yumurta

G
Gabala : Götürü, yani tarla bağ bahce köy işlerinde bir kişiye iş yaptırırken emeginin karşılıgını örnek ( tarlayı biçririp deni tarla sahibine samanıda biçen kişiye verilerek yapılan çalışma sistemi
Gabalak : Bağ, bahcede işe yaramayan kuru otların ve yaprakların toplu hali

Gancık : Hayvanların dişi olanına denir, Dişi

Ganırtma : Destek vererek oynatmak

Gargiş : Beddua

Garipsemek : Özlemek

Gart : Yaşlanmış,sertleşmiş, kurumaya dönmüş

Gatma : Yumak

Gayım : Sağlam

Gejgere : Tahtadan Yapılmış Yük taşıma aleti

Gelinbacı : Yenge

Germicek : El degirmenlerinde iki taşın arasına konan ağaçtan özel olarak yapılan alet

Gevar : Suyun akış yönünün değiştirildiği yer

Gevelemek : Çiğniyor gibi yapmak

Gıcıh :kuzu

Gıdık : Çenenin alt kısmı

Gırnap .: Kendirden yapılmış ip

Gıymık : Çapak

Gildik : Koyun gübresi

Girebi : Ağaç budama aleti

Gocunmak : Gücenmek

Gopça : Düğme

Gödük : Tahıl ölçeği

Gölmeç : Su birikintisi

Gölük : Binek hayvanı, manda

Göresmek : Özlemek

Göv : Mavi ve tonları, gök yüzü

Göz : Suyun kaynağı

Göze: Su çıkıpta biriktiği yer

Gubarmak : Övünmek

Gumbul : Etli, canlı

Gursak : Bağırsak

Gübür : Süpürgeyle süpürülen pislik

Güdük : Kuryru Kopmuş köpek

Gülk : Kuluçkaya yatan tavuk, civ civi olan tavuk

Gündelikci : Çalıştığının karşılığını günlük alan işci

Gürneşbağlamış : Koyunların kızgın güneşin olduğu saatte bir birlerine sokularak durması

Güvey : Damat

H
Hacat : Alet

Hala : Annenin kız kardeşi

Halbur : Telleri deriden olan elek tahıl elemek için kullanılır

Haltetme :Hoşa gitmeyen bir işi yapma

Ham : Daha önce ağar iş yapmamış kişi

Hangiremek : Gülmek

Hark : Küçük dere

Harus : Ekili olmayan tarla

Hasım : Düşman

Haşarı : Yaramaz

Haşıl : Bir tür tahıl ürünü
Havaslanmak : Hoşlanmak

Hayat : Evin girişi, Hol

Heder : Diyememe, Utanmak

Hellik : Deli

Hedik : Kaynatılmış Buğday

Herle : Undan yapılan bir tür çorba

Herk : Sürülmüş tarla

Hıcil : Küçük

Hıltak : Bol gelmiş

Hınik : Sümük

Hınkırmak : Sümkürmek

Hırlı : Uslu, İyi

Hır : Kötü

Hısım : Dünür

Hışır : Parçalanmış

Hışım : Öfke

Hızan : Çocuk

Him : İnşaat temeli

Hodek : Çobanın çırağı

Hon : Irgatların tarlada Biçtiği Bölüm

Horum : Ot balyası

Hozan : Biçilmiş boş tarla

Höllük : Elenmiş ve kavrulmuş ince toprak

Husus : Mesele

Hüşgü : Hayvanların altına serpmek için eşeğin ve koyunun gübresinin kurutulmuşu

I
Işgın : Dağlarda yetişen ve içi yenen bir bitki, Ağaçların yeni filizi
Işıdı : Şafak söktü , Aydınlandın

İ

İci : Abi veya erkek kardeş

İcim : Abim, Kardeşim

İlenger : Tepsi büyüklünde kap

İlik : Düğme

İmlek : Çözülmesi kolay düğüm

İmemme : Yardımcı kelime

İpeyden : Çok önce

İpey : Çok, Yardımcı kelime olarakta kullanılır (ör: İpey Allah verdiğinden bir şey yapmamış zarar vermemiş)

İskemi : Tabure

İstif : Düzgün, Düzeltmek
İşgil : Kuruntu, Vesvese
İkrah : Tiksinme, İğrenme

K
Kabboğlu : Gelmez olaydım, Yapmaz Olaydım, Gitmez Olaydım

Kartul : Patates

Kancur : Eline Yüzüne Bulaştırma

Karsamba : Karışılık, Dagınıklık

Katık : Ayran

Kavi : Sağlam dayanıklı

Kelapur : Beleşci

Kelem : Lahana

Kelek : Olmamış kavun karpuz

Kelik : Ayakkabı eskisi

Kemçük : Eğri

Kenef : Tuvalet

Kepaze : Rezil

Kepenek : Kelebek

Kerme : Kalıp almış hayvan gübresi bu kurutularak kışın yakacak olarak kullanılmakta

Kermeli : Temiz olmayan

Kerti : Bayat

Kese : Kısa yol, Kısa

Keşik : Sıra

Kımdık : Çapak

Kıt : Az

Kip : Sağlam

Kirzala : Odun

Koruk : Meşe Ormanı

Körapa : Hatalı, Bozuk

Köm : Ahırda koyun ve keçilerin konduğu yer

Kösoğ : Tam Yanmamış Odun Parçası

Kösüre : Kesici aletleri bileme malzemesi özel taştaş

Köynek : Bayan geceliği

Kuza : Ay, Aya

Kürün : Çeşmelerin önünde hayvanların su içmesi için yapılan yer,
Külek : Tahtadan yapılmış süt yağ yoğurt kabı
Kavi : Sağlam dayanıklı
Kevgir : Süzgeç mutfak aleti

M

Mahsus : Yalancıktan

Maşraba : Su tası

Mayhoş : Ekşimsi

Merek : Samanlık

Mertek : Tahta

Mıdara : Sağlam olmayan

Mıh : Çivi

Mındar : Dini şartlarda Kesilmeyen hayvan (Eti Yenmez)

Mırıh : Samanın tozu

Mısmır : Dini şartlarda kesilen hayvan ( Eti Yenilir)

Mıymıntı : Uyuşuk kişi

Mızıkçı : Hileci

Miltan : Gömlek

Mitil : Yatak

Mol : Filiz
Mucur : Bir gödüğün yarısı

Muzurnas : Yaramaz, şımarık
N
Nevir : Yüz rengi

O

Ocaklık : Şömine

Oslama : Saf

Ö

Öküz arabası : Kağnı

Öyün vakyi : Yemek vakti

P

Pahıl : Kıskanç

Palak : Ayı Yavrusu

Palaz : Keçi kılından yapılmış bir çeşit kilim

Papak : Bere, Şapka

Patçat : Ara sıra

Patırgan : Şelale

Peğ : Yıkılmış Yapı Kalıntısı

Perçem : Alına düşen saç, Zilif

Peşkir : El yüz havlusu

Pırtı : Elbise

Pılıpırtı : Eşya

Pin : Kümes

Pinnik : Tavukların yumurta yaptığı yer

Pingel : Tavuğun yumurtalaması için konan sürekli duran bir adet yumurta

Pingellik : Tavukların yumurta yaptıkları yer

Pipi : Çocukların erkeklik organı

Pirtik : Parça

Pisik : Kedi

Pöçük : Uc, Ucu

Puvar : Çeşme

Pür : Çam dalının ucu çam yaprağı

S
Sacayağı : Üç ayaklı demir dayanak
Sadır : İdrar, Sidik

Sahool : Çalıdan yapılmış ahırda kullanılan süpürge

Sahan : Büyük derin tabak (metal tabak)

Samı : Öküzü boyunduruğa bağlayan ağaç parçası

Saplı : Büyük bakır yemek kepçesi

Savuştu : Geçti

Sef : Yanlış

Sement : Dikdörtgen şeklinde sofra fırında ekmek bazlamak için kullanılır

Seve yağı : Tereyağ

Sevirtmek : Köşmak

Sırım : Deriden yapılmış ip

Sıvarmak : Bağ bahce sulamak

Sini : Metal büyük düz teps (i sofra)

Sivinmek : Saklanmak

Sitil : Metal kova

Süve : Kapı kasası

Ş

Şarlak : Canlı renkler, Küçük şelale

Sormuk : Emzik (Küçük bez parçasının içine şekerle ekmeği karıştırarak ıslatıp beze sarıp emzik yerine kullanılır)

Şelek : Elma armut gibi meyvelerın yenmeyen kısmı

Şepeşaltek : Tokat, Şamar

Şilte : Yatak yüzü

Şor : Aşırı tuzlu

T

Tas : Kase (ekseri metal olur)

Telef : Perişan

Telek : Tavuk kuş gibi hayvanların kanadı

Terek : Mutfak rafı

Terşi : Yünü ip haline getirmek için ağaçtan yapılmış bir tür alet

Teşt : Metaldan yapılmış büyük çamaşır leğeni

Teyin : Sincap

Tıknaz : Kısa boylu şişman birisi

Tıfıl : Küçük çocuk

Tıska : Çok küçük sogan

Tirşe : Kumaş ip

Tuluk : Yayık

Tund : Sınır

U

Uçkur : Lastik, (İç donu bagı)

Uğra : Un

Uğunmak : Baygınlık sınırında ağlamak

Ulamak : Eklemek

Urba : Giyisi

Uvart : Düzgün, Doğru

Ü

Ürümek : Havlamak

Üsküre : Kase

Üstünkör : Kabaca, Alel acele yapılmış

Üvez : Sivri sinek

V

Vereb : Çapraz istikamet

Vıcırık : Vıcık vıcık

Vire : Sürekli

Y

Yağarnı : Sırtı

Yal : Sığırların bol süt vermesi için özel olarak sıcak su, tuz, kuru yonca, kepek,har,fiğ den yuapılan yemek

Yama : Yokuş

Yamalık : Küçük bez parçası

Yansı : Aksi, ters kişi, Aksi

Yavan : Tatsız, tuzsuz, yağsız

Yaşar : İlk yaşındaki Büyükbaş hayvan

Yaymak : Otlatmak
Yekten : Birden
Yevin : Hızlı
Yılhı : Başı boş at sürüsü
Yonga : Küçük odun parçaları
Yunaklık : Kadınların toplu halde çamaşır yıkadıkları yer
Yüğrük : Becerikli

Z

Zaar : Köpek

Zelzele : Deprem

Zevzek : Geveze

Zıbarmak : Kötü Bir Şekilde Ölmek

Zındık : Allah’a ve Ahiret gününe inanmayan, Kafir

Zuhurluk : Sahurluk

Zuhur vakti : Sahur vakti

 Hazırlayan Şeref ÖZKAN

 
Sözlük formatında hazırlanan çalışmayı yapan Şeref Özkan'a Çamoluk Haber olarak teşekkür ediyoruz.

Sitemizden en iyi şekilde faydalanmanız için çerezler kullanılmaktadır.