Bunlardan 18 Şubat 1840 tarihli olan Avarak (Hacı Ahmet) köyüyle ilgili belgeden bu köydeki camide Seyyid Hasan Halife’nin görev yaptığını, Zodoma (Çakılkaya) ile ilgili 28 Ağustos 1838 tarihi belgeden ise bu köye cami yaptıran kişinin el-Hac (Hacı) Gani’nin oğlu el-Hac (Hacı) Osman olduğu ve bu camide Cuma namazı da kılınabildiği için izin verilmiş olduğu, Muta’a (Usluca) köyüyle ilgili 30 Temmuz 1668 tarihli belgeden ise buradaki caminin bir vakıf eseri olduğu ve mütevellisinin İbrahim diye birisi olduğu anlaşılmaktadır.
Ayrıca bu belgenin tarihi çok dikkat çekicidir. 1668 tarihli bu belgeden çok eskiden beri burada bir camii olduğu, üstelik müezzin istendiği için caminin bir imamının da olduğu, bu nedenle Muta’a’nın nüfusça da büyük bir köy olduğu sonucu çıkarılabilmektedir.
Yine Kurukol’la ve Vartana (Köroğlu) ile ilgili belgelerden buralardaki camilerin birer vakıf eseri olduğu anlaşılmaktadır. Bu köylerimizin yetkililerinin bu belgeleri inceleyerek vakıf malı olması muhtemel yerleri ihya etmeleri onlara bir borçtur. Hele de söz konusu vakıf yerleri günümüzde zilyetlikle veya kadastro çalışmaları sırasında bir başka şahsın üzerine yazılmış ise bunun vebali çok ağır olacağından bunda bir an önce kurtulması yerinde olacaktır.
Belgelerin okunmasındaki yardımlarından dolayı Çamoluk Yeniköy’lü hemşehrim ve dostum Dursun Kayabaşı ile Osmanlıca Sevdalıları Gurubu üyelerinden İshak Delibaş, Fatih Huz, Muhammed Ballı, Zeki Özkan, İbrahim Yıldırım, Mehmet Acar, Bünyamin Yıldız, Mesut Kartal, Hilmi Kızılca, Abdülbaki Özer, Ahmet Yadi, Şems-i Kimya, İnci Abaroğlu, Hülya Komesli Teymur, Betül Aksoy Erikoğlu, Ayşe Kaviloğlu ve Meltem Nursel Demir’e çok teşekkür ederim.
Saygılarımla,
Murat D.Tosun
B.O.A. Fon Kodu: HAT, Dosya No: 1624, Gömlek No: 37, Tarihi: 1255 Z 14 (18 Şubat 1840), Konusu: Karahisar-i Şarki kazasına tabi Mindeval nahiyesinin Avarak karyesinde bulunan Seyyid Hacı Ahmed Ağa Camii’nin imam ve hatibi Mustafa Halife’nin kendi rızasıyla vazifesini bıraktığından mahlûl olan hitabet cihetinin oğlu Seyyid Hasan Efendi’ye tevcihi.
Der devlet mekine arz da’i kemineleridirki Medine-i Karahisar-ı Şarkide Mindeval nahiyesine tabi Avarak nam karyede ashab-ı hayrat’dan Esseyyit el-Hac (Hacı) Ahmet ağa nam sahibül hayrın bina ve ihya eylediği camii şerifin ber-vech-i imam ve hatibi Esseyyit Mustafa nam halife meclisi şer’de mutasarrıf olduğu ciheteyni mezbureteyn sulb-i sahih kebir oğlu ulemadan muhtarı cema’at istihkakı zahir olan şayeste-i merhamet ve sezavarı atufet Esseyyit Hasan efendi da’ilerine ferağat ve kasriyyet ve teslimi berat etmeğin ber veçhi imamet ve hitabet cihetleri merkum da’ileri üzerine tevciye ve yedine müceddeden bir kıt’a beratı şerifi alişan sadaka ve ihsan buyrulmak ricasına olki vaki’ül haldir. Hasbeten lillah-il melik-ül müte’al bil-iltimas paye-i seriri alaya arz ve ilam olundu baki-ül-emr li hazreti men-leh-ül emr. Tahriran fil-yevmissalis vel işrin min şehri Receb-ül fert sene eba’a ve hamsin ve mieteyn ve elf ( 23. B. 1254)
El-abdüdda’i liddevletil-aliyyetil Osmaniyye Esseyyit Mehmet Nuri ……Karahisar-ı Şarki
B.O.A. Fon Kodu: HAT, Dosya No: 1615, Gömlek No: 36, Tarihi: 1254 C 07 (28 Ağustos 1838), Konusu: Karahisar-i Şarki kazasına bağlı Mindaval nahiyesinin Zodoma karyesindeki Hacı Gani bin Hacı Osman’ın yaptırdığı caminin hitabet görevinin Ahmed bin Mehmed’e tevcihi.
Der devlet mekine arz da’i kemineleridirki Medine-i Karahisar-ı Şarki kazasına tabi Mindeval nahiyesi kuralarından Zodama karyesinde el-hac Gani bin el-hac Osman nam sahibül hayrın müceddeden bina ve ihya eylediği camii şerifin imam ve hatibi olmayup ve şiddeti şitada dahi ehali karye ahir mahalle varmaları sa’ubet olduğundan karye-i mezkurede selatı Cuma eda olunması emr-i şahaneye muhtaç olmağla merahimi aliyye hazreti tacidarineme niyaz ve istirham ederlerki karye-i mezkûrun salifül-beyan camii şerife ber-vech-i hasbi yine karye mezkur sakanından ve muhtarı ehaliden Ahmet bin Mehmet nam kimesne imam ve hatib nasb ve tevcih buyrulmak babında yedine müceddeden bir kıt’a beratı şerifi alişan sadaka ve ihsan buyrulmak niyazı ve istirhamı olki vaki’ül haldir. Hasbeten lillah-il melik-ül müte’âl bil-iltimas paye-i seriri ala ya arz ve i’lam olundu baki emr lihazreti men-lehül-emrindir.Tahriran fi evahiri şehri zilhicceti-şşerif sene selase ve hamsin ve mieteyn ve elf (1-10 .Z. 1253)
El-abdüdda’i liddevletil-aliyyetil Osmaniyye müftü zade es-Seyyit Abdülkerim Sıtkı ….bi medine Karahisar-ı Şarki
B.O.A. Fon Kodu: İE.EV.. Dosya No: 23, Gömlek No: 2703, Tarihi: 1079 S 20 (30 Temmuz 1668), Konusu: Karahisar-i Şarki kazasında Mindeval nahiyesinin Muta’a karyesinde hasbeten-lillah bina ettiği camiye bir müezzin tayinine dair vakıf İbrahim imzasıyla yazılan istida. g.tt
Dergâhı felekmedâr ve bergâhı güruh iktidar türâbına arz-ı bende-i bi-miktar budur ki Karahisar-ı Şarki kazasına tabi Mindeval nahiyesinde Muta’a nam karyede vaki hasbeten-lillahi ta’ala bina eylediğim cami şerifi mezbûrda lazım olmakla vakf eylediğim nükuddan yevmi bir akçe vazife ile işbu rafi’ rak’a-i ubudiyyeti Nebi nam kimesne müezzin nasb ve tayin olunup berat-ı şerif-i alişân sadaka ve inayet buyrulmak ricasına arz olundu
Baki ferman der adlindir.
Bende-i İbrahim vakıf
MUTA’A CAMİ HAT
Maruzi bendeleridir ki;
Nezaret-i Efkaf-ı Hümayuna mülhak evkafdan Medine-i Karahisar-i Şarki kazasına tabi Mindeval nahiyesinde Muton (Burada kelime yanlık yazılmış. Bir üsteki yazıda görüleceği gibi İbrahim Ağa Camisi Muta’a’dadır (Usluca)) nam karyede vaki İbrahim Ağa Camii şerifinde yevmi bir akçe vazife ile hatabet ve imamet cihetlerinin mutasarrıf-ı Seyyid Hasan Halifenin bilaveled mahlûlundan erbab-ı liyakatden Seyyid Hüseyin bin İbrahim Halifeye tebliği tevcihinin savb-ı çakeriye havale buyurulan işbu îlâmında inha ider cihet-i mezkûruna elyevm müteveffa-yı merkûmun uhdesinde olduğu dersaâdetten müsteban olmağla bu suretde cihet-i mezkûrun mutasarrıf-ı merkûmun mahlûlundan bi-n-nefs (kendi kendisi bilâ kusur eda-yı hizmet etmek ve terk ve tekâsül ederse refakadına ahirde verilmek şartıyla merkûme ba hatt-ı şerif keramet redif-i şahane ve yazı-yı hümayun tevcih ve pezir kılınmasına berat ita olunmak babında emr u ferman hazreti men-lehül emrindir
Der-devlet mekine arz da’i kemine budurki Medine-i Karahisar-ı şarki kazasına tabi Mindeval nahiyesinde Muton (Muta’a) nam karyede vaki İbrahim ağa cami’ şerifinde yevm-i bir akçe vazife ile imam ve hatib olan Esseyyit Hasan bin Ömer nam kimesne bila veled fevt olup yeri hali ve hizmeti lazimesi mahlul kalmağın erbab-ı istihkak ve muhtarı cema’atden işbu ba’is-i arz-ı ubudiyyet ve sezavar re’feti Esseyyit Hüseyin bin İbrahim nam kulları bil-vücuh layık ve mahalli müstehak olmağın imamet ve hitabeti mezkuresi müteveffayı mezburun bila veled fevti mahlulünden merkum kulları üzerine tevciye ve yedine müceddeden bir kıt’a beratı şerif inayeti redif sadaka ve ihsan buyrulmak niyazı olki vaki’ül-haldir. Hasbeten lillah-il-melikül müte’al bit-teferruğ vel-ibtihal paye-i seriri alaya arz ve ilam olundu baki’ül -emr li hazreti veliyy-ül-emr. Tahriran el yevm el hamis min şehri cemziyel-ahire li sene ihda ve hamsin ve mieteyn ve elf (5. C. 1251)
El abdüdda’i liddevletil aliyye el-osmaniyye müfti zade Mehmet Emin el müvella hilafe Medine-i Karahisar-i Şarki
B.O.A. Fon Kodu: C..EV. (Cevdet Evkaf), Dosya No: 658, Gömlek No: 33163, Tarihi: 1267 Ra 29 (1 Şubat 1851), Konusu: Şark-i Karahisar’da Mindeval nahiyesinde Hızıroğlu Hasan Ağa Camii imamlığının tevcihi. g.tt
Nezaret-i Evkaf-ı Hümayun mülükâneye mülhak evkafdan Karahisar-i Şarki Sancağı dâhilinde kain Mindeval nahiyesine tabi’ Kurukol nam karyede vaki ashab-ı hayratdan Hızıroğlu Hasan bin Ahmed nam sahibe’l hayrın bina ve ihya eylediği camii şerifin ber-veche ba-berat-ı âli imamet ve hitabet cihetiyle olan Hasan Efendi nam kimesnenin vefatı vukuuna ve müteveffaları merkûmun sulbi oğlu olan elyevm dersaâdetde kain Hamidiye Medresesinde tahsil-i ulum-i âliye ile me’luf (ünsiyet edinmiş) bulunan İbrahim Efendi dailerinin (dua eden) derkâr olan ehliyetine ve esnan-ı (insan hayatındaki dönemler, zamanlar) askeriyeye mütecaviz bulunduğuna binaen muvafık-ı rızaları buyurulacağı halde cihet-i mezkûr teb’ânın merkûm İbrahim efendi dailerin uhdesine bil-tevcih müceddeden lazım gelen berat-ı âlinin ita ihsan buyurulması hususu ifade ve istidâ olunmuş ve müteveffayı merkûmdan münhal olan berat-ı âli ile ol-babda taraf-ı şerîden verilen bir kıt’a ilâm-ı şer’î bu kere matviyyen (dürülerek, sarılarak) takdimi zekâb-i vala-yı mü’temmenleri kalınmış olmağla icabının icrası emr u irade ali’ye mütevakkıf (bekleyen) bulunmuş idiğü beyanıyla takdim-i mazbata-i çakeranemize ibtidar olundu. Ol-babda ve herhalde emr ü ferman hazret-i veliyyül emrindir. Fi 23 Rebiülevvel sene (12)67
Bende Aza/Dersaâdet’te/Katib-i Tahrirat/Serkâtib-i Mali/Ed-dai Müftü/Ed-dai Naib
Maruzi çakeri kemineleridir ki;
İşbu i’lâm ve subût-u mazbata ve derkenarlar ile evkaf-ı hümayun müfettişi faziletlü efendi dailerinin iğlamı natık olduğu üzere Karahisar-i Şarki kazası muzafatından Mindeval nahiyesine tabi Kurikol (Kurukol) nam karyede vakı’ Hızıroğlu Hasan bin Ahmed Camii Şerifi’nde (Hızıroğlu Ahmed’in oğlu Hızıroğlu Hasan) ber-vech (olduğu gibi) hasbi (gereğince) imamet ve hitabeti cihetlerinin mutasarrıfı camii şerifi mezkûrun banisi muma-iley Hasan Halifenin vefatı vukuuyla mahlûlünden talebe-i ulumdan (ilim talebesi) olub ehliyeti nümayan (aşikâr) olan oğlu İbrahime tevcihi inha olunmuş ise de müteveffa-yı muma-ileyhin uhdesinde yalnız hitabet ciheti makid (daimi) olub imamet cihetine dair kayd (kayıt) bulunmamış idüğüne müteveffa-yı muma-ileyhin muma-ileyh İbrahim’den başka daha üç nefer oğulları var ise de muma-ileyh isnat-ı askeriyeyi mütecaviz ve ehil olarak bu makul hitabet cihetinin dahi mutasarrıfın hin-i vefatında bir kaç nefer oğulları bulunduğu halde bil-imtihan içlerinden ehliyetlisine müstakilen tevcihi nizamından bulunduğuna binaen kaydı ve nizamı vechle yalnız zikir olunan hitabet ciheti babası mahlûlünden muma-ileyh İbrahim Efendiye ba-hattı şerif şevket redif-i hazret-i şahane ve ber-veche hümayun bi’t-tevcih şurut-ı (şartlar) lazımesi derciyle kılınmasından iktiza iden (gereken) berat-ı şerifin itası babında emr u ferman hazret-i veliyyül emrindir. Fi 2 Rebiülevvel sene 67
VARTANA CAMİİ
B.O.A. Fon Kodu: A.}MKT.DV.. Dosya No: 17, Gömlek No: 46, Tarihi: 1265 L 6 (25 Ağustos 1849), Konusu: Mahmud’un Vartana köyünde mütevellisi olduğu caminin bahçesini ve evini zapt eden Kemerci Ali’nin muhakemesinin yapılmasına dair Karahisar-ı Şarki kaymakamına şukka.
Maruzi çaker-i kemineleridir ki; Karahisar-i Şarki Sancağında Mindeval kazasında Vatona nam karyede kain camii şerifin mütevellisi kulları olup ve kazalarına aharın (başkası) tarafından müdahale icap etmez iken karye-i mezkûr sakinlerinden Kemercioğlu Ali nam kimesne zuhura gelip camii mezbûrun vakfı olan bostanlık ve bağçe ve menzilini tagalluben (zorbalıkla) zabt iderek bu kullarına gadr-külli (çok zulüm) etmiş olduğundan merahim-i âliyelerinden mercu (rica edilmiş olan) ve huzur-u karar ki yedimde bulunan berat-ı şerif-i âlişan ve çend kıt’a fetva-yı şerife mucebince merkûm ile mahallinde şer’iyle terakki ve ihsan olunmak babında Karahisar-i Şarki Kaimmakamına hitaben bir kıt’a emirname-i sami sadaretpenahileri inayet ve ihsan buyurulmak niyazım babında emr u ferman hazret-i men-lehül emrindir. Fi 25 Mart sene 265
Bende-i Mütevelli Mahmud Kulları
Karahisar Kaim-makamına
Mahmud’un Karahisar-i Şarki Sancağında kain Vatona karyesinde vaki’ mütevellisi olduğu camii şerif merbutasından olan bostan ve bağçe ve mütevelli karye-i mezkûre sakinlerinden Kemerci Ali, tagallüben (zorbalıkla) zabt eyleğinden yedinde (bulunan) berat-ı şerif fazileti ayı şerife bulunduğundan mahallinde ihzan-ı hak olunması hususuna merkûm ba-arz-ı hal-i istidâ itmiş olmağla şer’î şerif meclisi marifetiyle ba-tesviye la-hak olunmak hükmün icrasına mübaderet eylemeniz siyakında şukka
Çok güzel camiler var tarihi huzur var